اکستندر اسپرم، رقیق‌کننده‌های مایعی هستند که به اسپرم اضافه میشوند تا توانایی لقاح آن را حفظ کنند. رقیق کننده‌های اسپرم موجب نگهداری طولانی‌تر اسپرمها میشوند.
نمونه منی یا اسپرم را می توان به دو روش تلقیح کرد. یکی به شکل مایع و دیگری به صورت منجمد. در هر دو روش، حجم نمونه‌ی منی باید به گونه‌ای افزایش یابد که بتوان شمار اسپرم مورد نیاز برای هر بار تلقیح حیوان ماده را در اختیار داشت. به این فرآیند رقیق‌کردن گفته میشود. مایعی که بدین منظور استفاده میشود، رقیق‌کننده یا اکستندر می‌نامند. واژه اکستندر، در صنعت تلقیح مصنوعی مصطلح است. اسپرم در منی رقیق‌نشده، طول عمر کوتاهی دارد و سردکردن آهسته منی تا دمای 5 درجه سانتیگراد موجب مرگ بسیاری از اسپرم ها میشود. بنابراین، مایع رقیق‌کننده، علاوه بر این که باید برای رقیق‌کردن مناسب باشد، لازم است که اسپرمها را در خلال سردشدن حفظ کند و طول عمر آنها را افزایش دهد.
کاربرد اکستندر یا رقیق‌کننده
کاربردهای عمده‌ی اکستندر شامل موارد زیر می‌باشد:
- تأمین انرژی مورد نیاز اسپرم
- حفاظت اسپرم از آسیبهای دمایی
- کاهش استرسهای فیزیکی و شیمیایی ناشی از سردکردن، انجماد و یا ذوب اسپرمها
- ایجاد یک محیط مناسب برای زنده ماندن موقت اسپرمها
تلقیح مصنوعی در دام و اصلاح نژاد
تلقيح مصنوعى عبارت از گرفتن اسپرم از دام نر، آزمايش آن، رقيق‌کردن آن و قرار‌دادن اسپرم رقيق شده در گردن رحم دام ماده فحل است بدون اينکه بين دام نر و ماده عمل جفتگيرى انجام بگيرد.
یکی از مهمترین کاربردهای تلقیح مصنوعی، در بحث اصلاح نژاد حیوانات می‌باشد. اصلاح نژاد عبارت است از “تثبیت ژن‌های مؤثر در تولید اقتصادیِ دام“. اصلاح نژاد با انتخاب دام‌ها و طیور برتر ازلحاظ ژنتیکی و با کمک روش‌های آمیزشی مناسب، دام و طیور برتر را ایجاد میکند.
يکى از روش‌هاى اصلاح‌نژاد در حيوانات، استفاده از دام‌هاى نر خوب و پربهره براى توليد اولاد بهتر است. تلقيح مصنوعى میتواند بهترين و آسانترين روش اصلاح نژاد باشد. با این روش مى‌توان صفات مطلوب دام‌هاى نر را به تعداد زيادى اولاد انتقال داد.
فواید رقیق سازی اسپرم
رقیق سازی اسپرم به دلایل و کاربردهای مختلفی انجام میشود. از این میان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
حجم اسپرم را زیاد میکند.
باعث میشود با يک مرتبه اسپرم‌گيرى بتوان تعداد بيشترى از دام‌هاى ماده را بارور ساخت.
اسپرماتوزوئيد در محيط رقيق شده زندگى خود را بهتر حفظ مى‌کنند.
تغييرات ناگهانى درجه حرارت بر روى آنها کمتر مؤثر واقع مىشود.
حفظ، نگهداري، انجماد و حمل آنها به نقاط دور دست امکان‌پذير مىشود.
