دستگاه رادیولوژی و اساس کار آن: پرتوشناسی یا رادیولوژی که گاها با نام تصویربرداری تشخیصی نیز شناخته میشود، از پرتو ایکس و دیگر اقسام امواج و پرتوها برای تشخیص و درمان بیماری و حالات غیرطبیعی بدن کمک میگیرد.
اساس کار دستگاه ها رادیولوژی بر پایه ی استفاده از پرتوهای یونیزان میباشد. این دستگاه از پرتو ایکس یا رنتگن به منظور ثبت تصاویر رادیولوژی استفاده مینماید. این اشعه توسط لامپ مولد اشعه ایکس تولید میشود و سپس اشعه تولید شده به بدن وارد شده طی پردازش هایی، تصویر رادیولوژی حاصل میشود.
روند تولید اشعه در لامپ مولد اشعه X
در لامپ مولد اشعه ایکس، یک قطعه فلز کوچک که از جنس تنگستن میباشد تحت بمباران الکترونیکی قرار میگیرد. بنابراین ترازهای انرژی الکتریکی در این فلز به هم میخورد و انرژی الکتریکی ناشی از جابه‌جایی و حرکت الکترون ها، به صورت اشعه ایکس حاصل میشود. بنابراین در لامپ مولد پرتو ایکس، انرژی الکتریکی به پرتو ایکس تبدیل میشود.
با عبور اشعه ایکس از بدن بیمار، قسمتی از اشعه توسط بیمار جذب می‌شوند و قسمتی دیگر جذب نمی‌شوند. ساختارهای آناتومیک که دارای تراکم (جرم) بافتی بیشتری هستند، مانند استخوان، تابش بیشتری نسبت به بافت کم چگال، مانند عضله جذب می‌کنند.
انواع دستگاه رادیولوژی
به طور کلی دستگاه‌های رادیولوژی به دو نوع ساده یا آنالوگ و دیجیتال تقسیم میشود.
دستگاه رادیولوژی آنالوگ یا ساده: در این نوع، اشعه پس تابش یا بازتاب توسط تیوب و عبور از مقطع به کاست رسیده و تصویر در کاست ثبت می گردد. در این سیستم‌ها برای ظهور تصویر، به تاریکخانه و دستگاه پروسسور نیاز است. در این نوع دستگاه‌های رادیولوژی که در کشور ما رایج هستند، از نظر ساختاری غالبا از قطعات آنالوگ استفاده شده است. در سال های اخیر سیستمی تحت عنوان سیستم CR تولید شده که میتواند تصاویر آنالوگ ثبت شده بر روی کاست را به تصاویر دیجیتال تبدیل کند.
دستگاه رادیولوژی دیجیتال: در این نوع، تصویر تهیه شده به کامپیوتر فرستاده شده و پزشک از روی صفحه مانیتور کامپیوتر تصویر را میبیند. این تصاویر بر روی فیلم هم قابل چاپ هستند.
تفاوت عمده‌ی رادیولوژی آنالوگ و دیجیتال، در نوع فیلم رادیولوژی میباشد. در حالت دیجیتال، بجای فیلم پلاستیکی از یک صفحه الکترونیکی با میلیون‌ها نیمه هادی کوچکِ حساس به اشعه ایکس استفاده میشود.
فیلم رادیولوژی
فیلم رادیولوژی برای چاپ تصاویر رادیولوژی گرفته شده به کمک اشعه ایکس به کار برده میشود. این فیلم ها از چهار لایه ی اصلی تشکیل شده اند:
- لایه ی پایه: این لایه از جنس پلاستیک پلی استر بوده و به عنوان نگهدارنده مواد اولیه فیلم شناخته شده و وظیفه اصلی آن جلوگیری از شکنندگی لایه امولسیون میباشد..
- لایه ی چسبنده: این لایه به وسیله ی لایه نازکی از چسب ، ارتباط محکمی بین لایه پایه و لایه امولسیون برقرار میکند.
- لایه ی امولسیون: این لایه، اصلی ترین لایه ی فیلم می باشد و دارای ترکیب بلورهای هالید نقره می باشد. بلورهای هالید نقره نسبت به اشعه ایکس حساس هستند و در با برخورد الکترون های پر سرعت، تغییرات شیمیایی در آنها ایجاد میشود. لایه امولسیون ، بیان کننده سرعت و کیفیت فیلم است.
- لایه ی محافظ: این لایه از جنس ژلاتین بوده و مانع از خراش و آلودگی فیلم میشود.
نکات مهم در خصوص شرایط نگهداری فیلم رادیولوژی
- نگهداری فیلم در دمای زیر 20 درجه: عامل اصلی کم شدن کیفیت فیلم، ایجاد مه آلودگی روی فیلم است که علت آن نگهداری فیلم در دمای بالا می باشد. بهترین دما زیر 20 درجه میباشد.
- نگهداری در رطوبت مناسب: رطوبت بیش از 60 % سبب کاهش کنتراست به علت مه آلودگی و رطوبت کمتر از 40 % باعث ایجاد آرتیفکت بر روی فیلم می شود. رطوبت مناسب بین 40 تا 60 درصد می باشد.
- حالت نگهداری فیلم: فیلم ها باید به صورت عمودی قرار گیرند و از نگهداری فیلم به صورت خوابیده اجتناب شود. این کار باعث چسبیدن فیلم ها به یکدیگر و تاب برداشتن فیلم ها می شود. بهترین حالت نگهداری فیلم ها به صورت عمودی میباشد.
- جلوگیری از اعمال فشار به فیلم: فیلم های رادیولوژی نسبت به فشار حساس میباشد. حمل و نقل نامناسب و یا برخورد شی نوک تیز به فیلم سبب ایجاد آرتیفکت بر روی فیلم می باشد. حمل فیلم باید بدون اعمال هرگونه ضربه یا فشار باشد.
- شرایط محل نگهداری: به طور کلی برای حفظ کیفیت فیلم، باید فیلم را در مکان‌های تاریک و خنک نگهداری نمود.
خطرات و عوارض دستگاه های رادیولوژی
رادیولوژی مکرر ممکن است پیامدهای زیر را به همراه داشته باشد.
رادیولوژی مکرر با احتمال آسیب‌های سلولی و در پی آن افزایش خطر ابتلا به سرطان همراه است.
اثرات احتمالی: حالت تهوع، ریزش مو، اشکالات مربوط به چشم مانند آب مروارید، احساس سرگیجه یا سبکی سر، علائم واکنش آلرژیک مانند کهیر، قرمزی و خارش و یا حساسیت های پوستی دیگر
کلام آخر
شرکت مهندسی پزشکی زکریای کبیر ارائه دهنده انواع دستگاه های رادیولوژی و سونوگرافی می باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید همه روزه با کارشناسان ما در واحد فروش تجهیزات و دستگاه های پزشکی و دامپزشکی ارتباط برقرار کنید.
