سرنگ لوله ای استوانه‌ای شکل و توخالی است که در انتهای آن یک پیستون تعبیه شده است و برای تزریق و یا خارج کردن مایع از بدن مورد استفاده قرار میگیرد. در سرنگ ها هنگامی که پیستون را به سمت پایین حرکت دهیم می‌توانیم مایع را به بدن تزریق کنیم و اگر برعکس آن عمل کنیم و پیستون را به سمت بالا بکشیم ، مایع از بدن خارج میشود.
اجزای تشکیل دهنده
اجزای اصلی سرنگ عبارتند از:
- محفظه پیستون: لوله استوانه ای شکل و مدرج
- سیلندر یا پیستون: قطعه ای استوانه ای شکل درون محفظه پیستون ، قابل حرکت به عقب یا جلو
- گسکت: قطعه لاستیکی واشر مانند، متصل به بخش انتهایی پیستون
انواع سرنگ
سرنگ ها بسته به نوع کاربرد، در شکل و ابعاد مختلفی ساخته میشوند. مهم ترین انواع آن عبارتند از:
- لوئرلاک یا سرپیچی
- لوئراسلیپ یا فشاری (ساده)
- پیستون دار (سرنگ سه قطعه)
- بدون پیستون (سرنگ دوقطعه)
- انسولین و انواع آن
- مزوتراپی
- شستشو
- گاواژ
- توبرکولین
- شیشه ای
لوئرلاک یا سرپیچی (Luer Lock)
این نوع سرنگ ها دارای اتصالات سرپیچی هستند و سوزن به بدنه پیچ میشود. هدف از این نوع طراحی، جلوگیری از نشتی بین قسمت های مختلف است.
لوئراسلیپ یا فشاری (ساده)
این نوع سرنگ ها با عنوان ساده یا لوئراسلیپ (Luer Slip) شناخته میشوند. در این نوع، سرسوزن با فشار کمی در جای خود قرار میگیرد و نیاز به پیچاندن نیست. احتمال جداشدن سرسوزن از سرنگ در حین کار وجود دارد. تفاوت این نوع با نوع لوئرلاک، در نحوه اتصال سرسوزن به بدنه میباشد.
پیستون دار یا سه قطعه
نوعی دیگری از سرنگ ها، پیستون دار است که با نام سه قطعه نیز شناخته میشود. در انواع سه‌قطعه‌ای، یک واشر یا گسکت وجود دارد. این گسکت مانع از نشت مایع از سرنگ میشود. این نوع در آزمایشگاه‌ها بسیار کاربرد دارد.
بدون پیستون یا دو قطعه
سرنگ های دو قطعه، فاقد گسکت می باشند. این نوع، ارزان‌تر از سرنگ‌های سه‌قطعه هستند. تفاوت این سرنگ ها با نوع پیستون دار فقط در وجود یا عدم وجود گسکت می باشد.
سرنگ انسولین
بیشترین کاربرد سرنگ انسولین در افراد دیابتی و جهت تزریق انسولین به آنها می باشد. این نوع دارای طول و اندازه متفاوت هستند که این تفاوت به دلیل تفاوت در طول سوزن آنها میباشد. انسولین باید به صورت زیرجلدی به بدن تزریق شود؛ یعنی در لایه‌ای از چربی که بین ماهیچه و پوست قرار دارد. به همین دلیل سرنگ‌های انسولین دارای طول سوزن متفاوت میباشند:
طول سر سوزن کوتاه، کمتر از ۱۰ میلی‌متر ( طول سر سوزن ۴، ۵، ۶، ۷ و ۸ میلی‌متر)
طول سر سوزن بلند، بیش از ۱۰ میلی‌متر ( طول سر سوزن ۱۲، ۱۳، … میلی‌متر).
امروزه پرکاربرد ترین نوع سرنگ انسولین در ایران، طول ۴ میلی‌متر است. این نوع سوزن به عنوان مناسب‌ترین و ایمن‌ترین نوع سر سوزن جهت تزریق انسولین شناخته میشود و امکان تزریق عضلانی را به حداقل می‌رساند.
گاواژ
سرنگ های گاواژ برای افراد دارای مشکل بلع استفاده میشود. این نوع سرنگ ها به دو دسته گاواژ دو قطعه ای و سه قطعه ای تقسیم میشوند. در انواع ۳ تکه ای، یک واشر یا گسکت تعبیه شده است که به انتقال روان‌تر مواد کمک می‌کند. مواد مورد استفاده در ساخت این نوع سرنگ پلی‌پروپیلن و پلی‌اتیلن بوده و توسط گاز اتیلن اکساید استریل شده و روانه ی بازار میگردد. گاواژ فاقد سوزن است و جهت انتقال مواد غذایی به بیمارانی فاقد هوشیاری، بیماران دارای مشکلات بلع، شستشوی مثانه، دامپزشکی و … مورد استفاده قرار میگیرد.
توبرکولین
این نوع سرنگ از نظر ظاهر با انواع معمولی تفاوت زیادی دارند. توبرکولین دارای بدنه ای، استوانه‌ای شکل و باریک است و یک سوزن بسیار ریز بر روی آن قرار دارد. ظرفیت توبرکولین‌ها یک سی سی می باشد و در موارد زیر کاربرد دارند:
- شست‌وشوی زخم‌ها
- تزریق برخی از محلول‌ها برای کودکان و نوجوانان
- درناژ لوله‌ها
- برخی از تست‌های داخل جلدی
- تزریق مقدار بسیار کم داروهای غلیظ
شیشه ای
سرنگ های شیشه ای در مواردی استفاده میشوند که مایع درون آنها از نوع مواد با حساسیت بالا باشند (مانند مواد اسیدی) و امکان واکنش با پلاستیک را نداشته باشند. مقاومت سرنگ های شیشه ای به حرارت، نسبت به سایر انواع بیشتر است.
سرنگ‌های شیشه‌ای چند بار مصرف هستند و قبل از استفاده مجدد معمولا با دستگاه اتوکلاو استریل میشوند. کاربرد عمده ی این نوع، درآزمایشگاه‌ها جهت نمونه‌برداری است. همچنین از سرنگ های شیشه ای در عمل‌های زیبایی و تزریق ژل و بوتاکس هم استفاده میشود.
مزوتراپی
در مزوتراپی، جهت از بین بردن لکه های پوستی و چین و چروک، مواد مغذی، ویتامین، هورمون‌ها و داروها به وسیله سوزن‌های بسیار نازک به لایه میانی پوست تزریق میشود. سوزن های مزوتراپی عموما نوعی سرنگ انسولین هستند و به دلیل نازک بودن سوزن، درد کمی ایجاد میکنند و بنابراین در کلینیک های پوست و مو کاربرد فراوانی دارند. معمولا از انواع گیج بالا که نازک‌تر هستند در این روش استفاده میشود.
سرنگ سشتشو
این نوع که با نام سرنگ کند نیز شناخته میشوند، دارای سزسوزن کندی میباشند و عموما در دندانپزشکی‌ها و مراکز درمانی مورد استفاده قرار میگیرد. این سرنگ‌ها به گونه‌ای طراحی شده اند که برای تزریق و یا نمونه‌برداری مناسب نیستند. از سرنگ های شستشو در دندانپزشکی برای شستشوی عصب و یا مکان خون‌ریزی استفاده میشود. نوع بزرگتر این نوع برای شستشوی گوش استفاده میشود.
